Uprawomocnienie jest jedną z kluczowych umiejętności w terapii dialektyczno-behawioralnej, z której korzystamy zarówno w ramach terapii indywidualnej, jak i treningu umiejętności w module Skuteczności Interpersonalnej. Umiejętności z tego modułu pomagają nauczyć się, jak skutecznie osiągać swoje cele w relacjach z jednoczesnym zadbaniem o szacunek do siebie i dobre relacje z innymi.

Umiejętność uprawomocniania jest ważną i istotną częścią naszych relacji z innymi, ale również z samym sobą. Pomaga nam tworzyć wspierającą, bezpieczną i nieoceniającą przestrzeń w relacjach. Dzięki niej czujemy się wysłuchani, zrozumiani, uszanowani w naszych potrzebach i emocjach, a to prowadzi do pogłębiania naszych więzi z innymi. Często, kiedy dzielimy się z innymi osobami swoimi problemami czy trudnościami, to nie po to, żeby otrzymać „złotą radę” i receptę na nasze dylematy (chyba że wyraźnie o to prosimy), ale szukamy u nich zrozumienia i potwierdzenia naszych trudności. Dzięki temu czujemy się ważni. Czujemy się widziani i słyszani, nasze przeżycia zostają uważnione przez drugiego człowieka. Tak samo działa samouprawomocnienie – pomaga nam w regulacji własnych emocji i samokojeniu.

Uprawomocnienie oznacza znajdowanie zasadności, ziarna prawdy, w doświadczeniu, emocjach, potrzebach lub zachowaniach drugiej osoby. Pokazuje, że rozumiemy inny punkt widzenia, chociaż niekoniecznie musimy się z nim zgadzać. Zamiast tego komunikuje, że emocje i doświadczenia drugiej osoby są ważne i zrozumiałe, kiedy weźmiemy pod uwagę jej doświadczenia i osobistą historię. Umiejętność ta polega na uznaniu prawomocności doświadczenia innej osoby bez osądzania, krytykowania lub prób zmiany jej perspektywy. Uprawomocnienie uczy nas również otwartości i tego, że różne, czasem sprzeczne perspektywy mogą być jednocześnie i na równi prawdziwe.

Uprawomocnianie może mieć formę werbalną lub niewerbalną – kiedy kierujemy całą swoją uwagę na drugą osobę, okazujemy zainteresowanie, odzwierciedlamy emocje. W treningu DBT uczymy się tej umiejętności na różnych poziomach:

Poziom 1 – Bycie obecnym i zwracanie uwagi: Pierwszy poziom uprawomocnienia polega po prostu na byciu obecnym i uważnym wobec drugiej osoby, zapewniając jej nieoceniającą przestrzeń do wyrażania swoich uczuć i myśli. W jaki sposób to robić? Nawiąż kontakt wzrokowy, bądź skupiony na drugiej osobie, nie rozpraszaj się innymi działaniami. Wyrażaj zainteresowanie postawą ciała zwróconą w kierunku rozmówcy, możesz potakiwać lub odzwierciedlać emocje drugiej osoby w swojej mimice.

Poziom 2 – Odzwierciedlanie bez oceniania: Drugi poziom polega na zakomunikowaniu drugiej osobie, że dobrze usłyszeliśmy i zrozumieliśmy, co powiedziała, bez osądzania i interpretowania. Pozostajemy jednocześnie otwarci na informację zwrotną i ewentualną korektę naszego rozumienia. Dzięki temu uprawomocnienie pomaga nam lepiej i skuteczniej komunikować się.

Przykład: „A więc jesteś na mnie wściekły, ponieważ myślisz, że okłamałam cię tylko po to, żeby do ciebie wrócić. Czy dobrze zrozumiałam?”

Poziom 3 – „Czytanie w myślach”: Ten poziom obejmuje zrozumienie emocji i myśli danej osoby, nawet jeśli nie są one wyrażone wprost, z uwzględnieniem komunikatów niewerbalnych, takich jak ton głosu, mimika i mowa ciała. Wymaga to empatii i umiejętności „czytania między wierszami”, aby zidentyfikować ukryte uczucia lub potrzeby. Obserwujemy reakcje i zachowania drugiej osoby, łącząc je z informacjami, które już o niej posiadamy. Znajomość sytuacji i kontekstu ma tutaj duże znaczenie.

Przykład: „Widzę, że jesteś naprawdę podekscytowana tym pomysłem”; Obserwując samą reakcję niewerbalną osoby w odpowiedzi na nasza prośbę możemy powiedzieć: „Widzę, że jesteś dzisiaj naprawdę zmęczony. Poproszę kogoś innego”.

Poziom 4 – Komunikowanie rozumienia przyczyn: Na tym poziomie poszukujemy sensu w emocjach, myślach lub działaniach drugiej osoby z uwzględnieniem jej dotychczasowych doświadczeń, obecnego stanu psychicznego lub fizycznego albo obecnej sytuacji. Dzięki temu możemy wyraźnie zakomunikować, że rozumiemy jej zachowanie w kontekście wcześniejszych doświadczeń lub okoliczności, co nie musi oznaczać, że się z tym zachowaniem zgadzamy lub je aprobujemy.

I tak, w terapii DBT podkreślamy, że KAŻDE zachowanie jest zrozumiałe i sensowne, jeśli weźmiemy pod uwagę szerszy kontekst, przyczyny, wcześniejsze doświadczenia lub podatności.

Przykład: „Rozumiem, że możesz czuć lęk przed wyjściem z domu, biorąc pod uwagę twoje doświadczenia związane z napadem”, nawet jeśli wiemy, że wychodzenie z domu jest potrzebne i bezpieczne.

Poziom 5 – Uznanie prawomocności emocji/reakcji danej osoby: Na tym poziomie nacisk kładziony jest na uznanie zasadności emocji danej osoby i wyrażenie empatii dla jej doświadczeń emocjonalnych. Dzięki temu komunikujemy, że doświadczenia danej osoby są zrozumiałe, adekwatne lub uzasadnione. Oznacza to uznanie, że zachowanie/reakcja danej osoby ma sens i jest rozsądną reakcją na zaistniałą sytuację. Na tym poziomie ważne jest, żeby nie tylko komunikować zrozumienie, ale żeby również zgodnie z tym działać. Dobrym przykładem tego poziomu uprawomocnienia jest normalizowanie – czyli podkreślenie, że inni ludzie zareagowaliby podobnie w takiej samej sytuacji.

Przykład: Kiedy ktoś wyraża wobec ciebie uzasadnioną złość za niewywiązanie się z ważnego zadania, które było Twoim obowiązkiem, możesz potwierdzić i uprawomocnić tę reakcję, a następnie zrealizować zaległe zadanie.

Poziom 6 – Okazywanie równości: Ostatni poziom uprawomocnienia obejmuje okazywanie autentyczności i traktowanie drugiej osoby na równi ze sobą, okazując jej szacunek, zaufanie do jej umiejętności i kompetencji.

Przykłady: Bądź otwarty na przyznanie się do błędu. Pytaj innych ludzi o opinie i traktuj ich odpowiedzi poważnie i z ciekawością. Porzuć postawę obronną. Wstrzymaj się z radami lub opiniami, jeśli nie zostałeś o nie poproszony.